Toespraak door de heer Paolo Martina

bij de opening van de expositie "VERSTILLING" bij Galerie A-quadraat 7 juli 2024

Inspiratie

Het was Paul Cézanne die als voorloper van het kubisme naast zijn prachtige oeuvre, ook bekend werd door zijn uitspraak dat alle vormen in de natuur in feite zijn opgebouwd uit drie oervormen: de bol, kegel en cilinder. Dit heeft Peter Harskamp goed begrepen.

Paletmes als troffel

Je zou Peter kunnen beschouwen als een bouwer van volumes, waarbij het paletmes zijn troffel is. Dit kan je zeggen van zijn schilderijen, maar is net zo goed van toepassing op zijn beelden. Ook die bestaan uit opgebouwde volumes. Ze zouden ook het best tot hun recht komen indien er maar één lichtbron op ze schijnt.

Tijdloze iconen

De objecten in zijn schilderijen en beelden zijn tijdloze iconen. Peter Harskamp is een maniërist in de positieve zin van het woord. Als een hedendaagse Parmigianino vormt hij de mens om tot haar tijdloze essentie. En dat kan ook worden gezegd van de katten, uilen, andere vogels en dieren die in zijn werken figureren. Zelfs een appel is tot een icoon gemaakt, een symbool of prototype waar alle andere appels uit zijn voortgekomen.

Licht

Je komt als toeschouwer van zijn werk in een verstilde wereld terecht waarin alles klopt. Daarin speelt het licht een belangrijke rol. Het licht komt van één kant en streelt de objecten, tast de volumes af, geduldig. Soms bij maanlicht, soms bij het zachtgele licht van de opkomende of ondergaande zon.

Compositie

Compositie en perspectief spelen daarnaast een essentiële rol in zijn werk. De figuren zijn vaak aan vier kanten afgesneden. Daarmee onderschrijft de kunstenaar de oneindigheid van de voorstelling en onderstreept het feit dat hij maar een fragment van de wereld laat zien.

Als toeschouwer kijk je als het ware door een raam waarbij de lijst als kozijn werkt. De verbeelding van de toeschouwer doet de rest. De figuren staan of zitten vlak achter het raam waardoor de kijker als het ware betrokken wordt bij het tafereel en er deel van uitmaakt.

Wachters

Verstilling wordt ook versterkt door de blik van de personages. Ze dagdromen, zijn ergens anders met hun gedachten. Dat geeft de toeschouwer het mandaat hetzelfde te doen. De uilen zijn echter alert, kijken recht het beeld uit als een soort wachters van het menselijke fort. Dankzij hun waakzaamheid kan de mens rustig verder dromen.

Soms, als ze zich onbespied voelen, kunnen mens en dier beide ontspannen en zich in elkaar verliezen.

Paletmes

En dan de techniek. Het meesterlijke gebruik van het paletmes geeft ook rust en verstilling aan de voorstelling. Je wordt als toeschouwer niet afgeleid door elk individueel verfstreekje, maar ervaart het schilderij als geheel, helder opgebouwd met paletstreken, niet pasteus aangebracht, maar die in semi-transparante lagen over elkaar heen worden gelegd. Zoals Harskamp het paletmes hanteert bestaat er geen tweede. Dat maakt het werk ook zo eigen.

Tot slot

Het is niet mijn bedoeling geweest het werk van Peter Harskamp te duiden. Ik heb met mijn korte introductie alleen maar willen aangeven wat het werk bij mij oproept, wat voor associaties ik er bij heb en ik hoop dat u zo uw eigen verhaal destilleert bij het aanschouwen van deze iconen.

Ik wens u allen veel plezier en verstilling, geniet met volle teugen van het werk van deze meester.

Paolo Martina,

directeur van Stedelijk Museum Zutphen en Museum Henriëtte Polak.

7 juli 2024